Helder overzicht van eigen risico bij Nederlandse verzekeringen. Uitleg van verplicht en vrijwillig eigen risico, methodiek om te kiezen, rechten bij claims en bedenktijd, plus een praktische checklist en valkuilen. Gericht op zorg-, auto- en inboedelverzekeringen.
Bij het kiezen van een eigen risico draait het om begrip van voorwaarden, risico’s en wettelijke kaders. Dit artikel legt uit wat het eigen risico betekent bij zorg-, auto- en inboedelverzekeringen, het verschil tussen verplicht en vrijwillig eigen risico, hoe je gestructureerd keuzes maakt, welke rechten je hebt volgens ConsuWijzer en EU-regels, en welke valkuilen je voorkomt.
Eigen risico kiezen bij verzekeringen in Nederland uitgelegd
Het eigen risico is het bedrag dat je zelf betaalt voordat de verzekeraar uitkeert. Bij schadeverzekeringen (zoals auto- en inboedel) geldt dit meestal per schadegeval. Bij de zorgverzekering werkt het per verzekeringsjaar. Het verplichte eigen risico in de basisverzekering is wettelijk vastgelegd door de overheid en kan periodiek wijzigen; de exacte hoogte en regels staan op de website van de Rijksoverheid (Rijksoverheid: eigen risico zorgverzekering). Contracten verschillen per aanbieder.
Wat is eigen risico zorgverzekering
De basisverzekering kent een verplicht eigen risico per verzekeringsjaar. Zoals eerder genoemd wordt dit door de overheid bepaald en jaarlijks vastgesteld. Een verzekerde kan daarnaast kiezen voor vrijwillig eigen risico om de premie te verlagen; de keuze en bandbreedte zijn omschreven in de polis. Niet alle zorg valt onder het eigen risico: huisartsenzorg, verloskundige zorg en wijkverpleging worden doorgaans niet verrekend met het eigen risico. Onderzoeken of medicatie op verwijzing van de huisarts kunnen wel meetellen als ze onder de basisverzekering vallen. Let op het verschil met eigen bijdragen (bijvoorbeeld voor sommige hulpmiddelen); die staan los van het eigen risico en hebben eigen regels. De reikwijdte en uitzonderingen staan in de polisvoorwaarden van de zorgverzekeraar. Meer algemene uitleg over verzekeringsvoorwaarden vind je bij ConsuWijzer: verzekeringen.
Verschil tussen verplicht en vrijwillig eigen risico
- Verplicht eigen risico: wettelijk, geldt alleen voor de basisverzekering, jaarlijks vastgesteld door de overheid.
- Vrijwillig eigen risico: extra bedrag bovenop het verplichte deel, te kiezen bij het afsluiten of verlengen van de polis.
- Effect: hoger vrijwillig eigen risico betekent meestal een lagere premie, maar meer eigen kosten bij zorggebruik binnen het verzekeringsjaar.
Eigen risico auto- en inboedelverzekering uitgelegd
Schadeverzekeringen hanteren een eigen risico per claim of per gebeurtenis. Over het algemeen is het bedrag vast per polis of per dekking, met afwijkingen per schadetype. Autoverzekeringen kennen vaak een ander eigen risico voor ruitschade, soms zelfs nul bij herstel via een aangesloten herstelpartner, terwijl bij een niet-aangesloten reparateur een hoger bedrag kan gelden of een extra opslag. Bij inboedelverzekeringen komt een drempel of specifiek eigen risico voor bepaalde spullen (zoals draagbare elektronica) voor, en kan er onderscheid zijn tussen schade binnenshuis en een aanvullende buitenshuisdekking. Ook bestaan clausules die het eigen risico verhogen bij diefstal zonder zichtbare braak of verlagen bij preventiemaatregelen die in de polis zijn erkend. Definities zoals “één gebeurtenis” en regels over cumulatie bepalen of meerdere schadeposten als één claim worden gezien. Dit verschilt per aanbieder.
Hoe kies je het juiste eigen risico
Een gefundeerde keuze voor het eigen risico begint bij structuur: kijk naar je gebruikspatroon, de polisafspraken en je financiële speelruimte. De aanpak hieronder past op zorg-, auto- en inboedelverzekeringen, met elk eigen accenten. Contracten verschillen per aanbieder.
- Bepaal je risicoprofiel: verwacht je weinig of juist regelmatig zorg- of schadesituaties.
- Controleer de dekking: wat valt wel en niet onder het eigen risico.
- Kijk naar financiële buffer: kun je een hoger bedrag onverwacht betalen.
- Lees scenario’s in de voorwaarden: per schade, per jaar, drempelbedragen en uitzonderingen.
- Vergelijk objectief polisvoorwaarden en definities, niet alleen hoogte van het bedrag.
Over het algemeen werkt het als volgt. Bij schadeverzekeringen kies je een eigen risico per schadegeval; relevant zijn de uitzonderingen (bijv. ruitschade, accessoires, inbraak) en eventuele verhogingen bij niet-aangesloten reparateurs. Bij inboedel zie je vaak aparte eigen risico’s voor mobiele elektronica of buitenhuisdekking, soms met drempels of een percentage. Bij zorgpolissen speelt het eigen risico per verzekeringsjaar, met een verplicht en eventueel vrijwillig deel; check hoe verrekening plaatsvindt en of eigen bijdragen ook meespelen in jouw totale uitgaven. Definities en telregels staan op het polisblad en in de voorwaarden.
De financiële buffer is doorslaggevend. Kun je een forse onverwachte uitgave opvangen zonder betalingsproblemen, dan is een hoger eigen risico financieel te dragen. Het kan voorkomen dat een lage premie verleidt, terwijl één schade de besparing ruimschoots opslokt. Kijk dus naar een realistische jaarschade of zorgconsumptie op basis van je laatste jaren en specifieke risico’s (bijvoorbeeld intensief woon-werkverkeer of kostbare apparatuur in huis). Houd rekening met cumulatie: eigen risico’s kunnen naast eigen bijdragen of franchise-achtige drempels lopen.
Waar let op bij eigen risico voorwaarden
- Per schade of per verzekeringsjaar: telregels en resetmomenten.
- Uitzonderingen en drempels: ruitschade, diefstal/inbraak, eigen behoud voor bepaalde spullen.
- Reparateurkeuze en netwerkafspraken die het eigen risico verlagen of verhogen.
- Cumulatie met andere bijdragen zoals eigen bijdragen in de zorg of minimumbedragen per claim.
- Afkoop of verlaagd eigen risico tegen voorwaarden, inclusief mogelijke beperkingen of verplicht herstelkanaal.
ConsuWijzer benadrukt dat voorwaarden begrijpelijk en juist moeten zijn; de ACM ziet toe op eerlijke informatieverstrekking. Zie de toelichting bij ConsuWijzer over verzekeringen en polisvoorwaarden (https://www.consuwijzer.nl/verzekeringen) en de ACM-pagina voor consumentenrechten (https://www.acm.nl/nl/onderwerpen/consumenten). Voor regels rond het zorg-eigen-risico staat de kerninformatie bij de Rijksoverheid (https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/zorgverzekering/eigen-risico).
Sommige situaties vragen om een nauwkeurige lezing van clausules. Ruitvervanging via een voorkeursnetwerk kan een lager of zelfs geen eigen risico geven; kies je een andere reparateur, dan geldt vaak een hoger bedrag. Bij inboedel kan het eigen risico stijgen bij bepaalde schadesoorten of wanneer preventiemaatregelen ontbreken. En bij de zorgpolis worden ziekenhuisrekeningen doorgaans verrekend met het resterende jaarbedrag, met duidelijke specificatie op het zorgoverzicht. Dit verschilt per aanbieder. Het punt is: vergelijk consequent dezelfde bepalingen, definities en uitzonderingen, niet alleen het getal achter “eigen risico”.
Rechten bij eigen risico en schadeclaim
Consumenten hebben recht op heldere informatie over eigen risico, de berekening daarvan en de afhandeling van claims. Verzekeraars moeten duidelijk maken wanneer het eigen risico wel en niet geldt, en of dit per schade of per verzekeringsjaar wordt toegepast. Over het algemeen geldt: informatie moet juist, volledig en begrijpelijk zijn volgens consumentenrecht en toezichtkaders van ACM en AFM. Tegelijk heb je plichten: meld schade tijdig, beperk verdere schade waar mogelijk en lever de gevraagde bewijsstukken aan.
- Transparantie: je hebt recht op duidelijke uitleg over wanneer het eigen risico geldt en hoe het wordt verrekend.
- Specificatie: vraag een gespecificeerde rekening of schade-uitkering met het toegepaste eigen risico.
- Klachtenroute: bij onenigheid kun je de interne klachtenprocedure volgen en eventueel naar Kifid stappen.
Bij zorgverzekeringen verloopt declaratie meestal via de zorgverlener naar de verzekeraar. Als eigen risico wordt ingehouden, hoor je een factuur of overzicht te krijgen met de posten die zijn toegerekend aan het eigen risicojaar. Bij schadeverzekeringen (auto, inboedel) moet uit het schaderesultaat blijken welk bedrag is vastgesteld, welke posten zijn afgewezen en welk deel als eigen risico is verrekend. Dit verschilt per aanbieder. Klaar.
Er gelden termijnen. Schade moet doorgaans “zo spoedig mogelijk” worden gemeld; polissen noemen vaak concrete meldtermijnen. Het kan voorkomen dat te late melding invloed heeft op de dekking. Medewerkingsplicht betekent dat je vragen beantwoordt en stukken (facturen, foto’s, expertsrapport) aanlevert. Plicht tot schadebeperking: neem redelijke maatregelen om extra schade te voorkomen; bij nalaten kan een deel van de uitkering vervallen.
Geschillen over de hoogte of toepassing van het eigen risico? Start bij de klachtenafdeling van de verzekeraar met een gemotiveerd bezwaar en onderliggende stukken. Blijft het geschil bestaan, dan kun je naar Kifid voor laagdrempelige geschilbeslechting. Voor systematische misleiding of onjuiste informatie kan melding bij de toezichthouder relevant zijn, maar een individuele schadebeslissing wordt via klachten of Kifid getoetst.
Bedenktijd bij online afgesloten verzekeringen
Voor op afstand gesloten verzekeringen geldt een bedenktijd van minimaal 14 dagen. De termijn start na ontvangst van de polis en de voorwaarden, of na de dag waarop de dekking ingaat als dat later is. Herroeping binnen die termijn kan zonder opgaaf van redenen. Is er al dekking geweest, dan mag de verzekeraar de premie naar rato van de verzekerde periode in rekening brengen; is er al een claim uitbetaald, dan volgt verrekening conform polis. Voor sommige levens- of pensioenproducten geldt een langere termijn (30 dagen). Zakelijke polissen vallen niet onder dit consumentenrecht. Nadere uitleg over afstandsverkoop en herroeping vind je bij de AFM: bedenktijd financiële diensten.
Bewijs en specificatie van het eigen risico
Bewaar polis, polisblad, voorwaarden en correspondentie. Deze stukken vormen het bewijs bij een geschil. Bij zorgkosten moet de zorgverzekeraar specificeren welke declaraties aan welk kalenderjaar zijn toegerekend, welke prestaties zijn vergoed en welk deel onder het eigen risico valt; data van behandeling en declaratie horen zichtbaar te zijn. Bij schadeverzekeringen hoort de uitkeringsspecificatie de schadebegroting, afschrijvingen, eventuele restwaarde, eigen risico en het uit te keren saldo te tonen. Vraag om toelichting als posten onduidelijk zijn. Een eigen risico mag niet dubbel worden toegepast over hetzelfde schadegeval of dezelfde zorgpost. Waar de polis een hoger of lager eigen risico koppelt aan netwerkherstellers of -zorgverleners, moet dat expliciet en toetsbaar zijn vastgelegd in de voorwaarden.
Veelgemaakte fouten eigen risico verzekeringen
Misverstanden over het eigen risico leiden vaak tot onverwachte kosten. Dit speelt bij zorgverzekeringen, autoverzekeringen en inboedelverzekeringen, maar de regels verschillen. Contracten verschillen per aanbieder. Over het algemeen werkt een schadeverzekering met een eigen risico per gebeurtenis, terwijl de basiszorgverzekering met een jaarlijks drempelbedrag werkt.
- Aannemen dat eigen risico altijd per schade geldt, terwijl de zorgverzekering per jaar werkt.
- Uitzonderingen op dekking over het hoofd zien, zoals geen eigen risico bij bepaalde zorg of juist hoger bij specifieke schades.
- Niet controleren of een aangesloten reparateur vereist is voor een lager of geen eigen risico.
- Verwarren van eigen risico met eigen bijdrage in de zorg.
- Alleen naar premie kijken en niet naar de voorwaarden en je eigen buffer.
Een veelgemaakte verwarring is het verschil tussen eigen risico en eigen bijdrage in de zorg. Het eigen risico is een wettelijk vastgelegd bedrag binnen de basisverzekering dat eerst door de verzekerde wordt betaald voor zorg die onder die basis valt. De eigen bijdrage is iets anders: dat is een verplicht deel dat je zelf betaalt voor bepaalde zorgvormen of hulpmiddelen die slechts gedeeltelijk vergoed worden. Huisartsbezoek, verloskundige zorg en wijkverpleging vallen niet onder het eigen risico. Het kan voorkomen dat medicijnen of hulpmiddelen wel een eigen bijdrage kennen. Zie ook de toelichting van de Rijksoverheid: Rijksoverheid: eigen risico zorgverzekering.
Verschil tussen per schade en per jaar over het hoofd zien
Per schade betekent dat het eigen risicobedrag geldt voor elk afzonderlijk schadegeval. Twee ruitschades in één jaar bij een autoverzekering kunnen dus twee keer tot inhouding van het eigen risico leiden. Bij een inboedelverzekering werkt het net zo: elke afzonderlijke gebeurtenis (bijvoorbeeld waterschade en later brandschade) wordt apart afgerekend. Per jaar bij de zorgverzekering houdt in dat je meebetaalt tot het jaarlijkse eigen risicobedrag voor zorg die daarvoor in aanmerking komt; daarna vergoedt de zorgverzekeraar zulke zorgkosten volledig volgens polisvoorwaarden. Meestal telt spoed- of ziekenhuiszorg onder het eigen risico, terwijl huisartsconsulten dat niet doen. Dit staat gespecificeerd in de polisdocumenten en bij zorg ook in de wettelijke kaders.
Netwerkafspraken en reparateurs vergeten te checken
Veel schadepolissen koppelen een lager of geen eigen risico aan gebruik van een gecontracteerde herstelpartner. Bij ruitschade of carrosserieschade kan het eigen risico lager zijn bij herstel in plaats van vervanging of bij keuze voor een aangesloten hersteller; kies je buiten het netwerk, dan kan een hoger eigen risico of een extra inhouding gelden. Voor inboedel- en opstalpolissen komt dit terug bij schadeherstel en noodvoorzieningen. Bij zorgverzekeringen werkt het anders: gecontracteerde zorg beïnvloedt vooral de hoogte van de vergoeding bij naturapolissen, niet de omvang van het wettelijke eigen risico. De precieze afspraken staan in de polisvoorwaarden en eventueel in een zorgvergoedingenoverzicht.
Uitzonderingen op het eigen risico komen vaak voor. Voorbeelden: geen eigen risico voor de huisarts, wel voor ziekenhuisdagbehandeling; een verhoogd eigen risico bij stormschade in sommige opstalpolissen; een apart ruitschade-eigen risico in autopolissen. Doorgaans geldt ook dat diefstal- of inbraakschade een verhoogd eigen risico kan hebben als preventie-eisen (bijvoorbeeld gecertificeerd hang- en sluitwerk) niet zijn gevolgd. Het kan voorkomen dat het eigen risico vervalt bij verhaal op een aansprakelijke tegenpartij.
Alleen naar de premie kijken levert een incompleet beeld op. Een vrijwillig hoger eigen risico op een zorg- of autoverzekering verlaagt vaak de premie, maar vergroot je directe uitgaven bij schade of zorggebruik. Zonder financiële buffer leidt dat sneller tot betalingsproblemen. Voor uitleg over contractvoorwaarden en definities biedt ConsuWijzer neutrale informatie: ConsuWijzer: verzekeringen.
Checklist eigen risico vergelijken Nederland
Contracten verschillen per aanbieder. Deze checklist ordent de vaste onderdelen die verzekeraars gebruiken bij het bepalen en afrekenen van het eigen risico.
Controleer de toepassing. Per schade komt vooral voor bij auto- en inboedelverzekeringen; per jaar geldt bij de zorgverzekering. Dit bepaalt of het bedrag één keer of meerdere keren kan terugkeren binnen hetzelfde jaar.
Hoogte en stappen. Bij schadeverzekeringen werken polissen met vaste bedragen per gebeurtenis, soms met verschillende niveaus voor specifieke dekkingen (bijvoorbeeld buitenshuis of elektronica). Bij zorg is er een wettelijk verplicht deel en vaak een vrijwillig eigen risico in stappen. Een vrijwillige verhoging kan leiden tot een lagere premie, maar vergroot wél het bedrag dat u eerst zelf draagt.
Uitzonderingen en drempels. Niet alle posten vallen onder het eigen risico. Voor zorg tellen onder meer huisartsenzorg en verloskundige zorg niet mee; hulpmiddelen en geneesmiddelen kunnen verschillende regels hebben. Bij auto kan ruitreparatie via hars soms zonder eigen risico zijn, terwijl ruitvervanging of stormschade juist een vast bedrag kennen. Inboedelpolissen hanteren soms een hoger eigen risico bij bijvoorbeeld buitenhuisdekking of diefstal zonder zichtbare braak. Dit staat in de polisvoorwaarden gespecificeerd.
Netwerk en contractvoorwaarden. Sommige verzekeringen koppelen het eigen risico aan geselecteerde zorgverleners of herstelpartners. Buiten het netwerk kan een afwijkend bedrag of een extra bijdrage gelden. Het gaat hier om een contractvoorwaarde, niet om een apart dekkingsonderdeel.
Specificatie en afrekening. De afrekening hoort het eigen risicobedrag apart te tonen en te onderscheiden van een eigen bijdrage, afschrijving of waardevermindering. Zorgverzekeraars geven doorgaans een digitaal overzicht van het verbruik van verplicht en vrijwillig eigen risico per kalenderjaar. Schadeverzekeraars specificeren per claim welk deel voor eigen rekening kwam en waarom.
Rechten en procedures. Bij online afsluiten geldt voor verzekeringen die op afstand zijn afgesloten doorgaans een bedenktijd van 14 dagen (Wft/afstand). Informatie over rechten rond zorgverzekering en eigen risico staat bij de Rijksoverheid: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/zorgverzekering/eigen-risico-zorgverzekering. Voor klachten geldt eerst de interne klachtenprocedure van de verzekeraar; blijft het onopgelost, dan is Kifid beschikbaar: https://www.kifid.nl/consument/klacht-indienen/. Algemene consumenteninformatie vindt u bij ACM/ConsuWijzer: https://www.consuwijzer.nl/.
Financiële buffer. Het gekozen bedrag moet haalbaar zijn bij directe betaling na schade of declaratie. Over het algemeen weegt een hogere premiebesparing niet op tegen liquiditeitsproblemen als de rekening ineens komt.
Scenario’s doorrekenen. Meerdere schades in één jaar betekenen bij per schade elke keer opnieuw eigen risico. Bij zorg stopt de eigenrisico-betaling zodra het jaarlijkse bedrag is bereikt; daarna geldt de dekking conform polis, rekening houdend met eventuele eigen bijdragen. Wisselende zorggebruikers binnen hetzelfde huishouden hebben elk een eigen jaarbedrag, omdat het om individuele polissen gaat.
- Toepassing: per schadegeval of per verzekeringsjaar.
- Hoogte en stappen: vaste bedragen, bandbreedtes of vrijwillige verhoging.
- Uitzonderingen: welke posten wel/niet meetellen.
- Netwerk/voorwaarden: effect van geselecteerde partijen.
- Specificatie: duidelijke afrekening en inzicht.
- Rechten: bedenktijd en klachtenroute.
- Buffer: financiële haalbaarheid.
- Scenario’s: effect bij meerdere schades of veel zorggebruik.
Objectief vergelijken voorkomt verrassingen. Een onafhankelijke vergelijkingstool zoals Vergelijk-Gratis kan helpen om voorwaarden naast elkaar te zetten, zonder voorkeur voor specifieke aanbieders.
Het eigen risico beïnvloedt premie, dekking en kosten bij schade of zorgkosten. Stel vast of het per jaar of per schade geldt, controleer uitzonderingen en netwerkafspraken, en ken je rechten bij herroepingsrecht en klachten. Vergelijk polisvoorwaarden objectief en bewaar bewijs van afspraken. Wie de begrippen en regels kent, voorkomt verrassingen en maakt een stabiele keuze die nu en later passend blijft.
