Inzicht in belasting op sparen en beleggen in box 3. Je leest wat in box 3 valt, hoe de berekening werkt, welke vrijstellingen en bijzondere situaties gelden, hoe je aangifte controleert en wat je rechten zijn bij bezwaar.
Belangrijk om te weten voor iedereen met spaargeld of beleggingen. Deze gids geeft de basis van belasting op sparen en beleggen in box 3. We leggen uit wat tot box 3 behoort, hoe de berekening in hoofdlijnen werkt, welke vrijstellingen bestaan, hoe je aangifte controleert en welke rechten je hebt bij bezwaar. Informatie is gebaseerd op richtlijnen van de Belastingdienst en Rijksoverheid.
Belasting op sparen en beleggen box 3 uitgelegd
Box 3 ziet op inkomen uit sparen en beleggen. Het gaat om je vermogen op de peildatum 1 januari: de waarde van al je bezittingen in deze box, verminderd met je box 3-schulden. De Belastingdienst werkt met een forfaitair rendement per vermogenscategorie. Er wordt onderscheid gemaakt tussen spaargeld, overige bezittingen en schulden. Eerst wordt het vermogen per categorie bepaald; vervolgens rekent men met categorie-specifieke percentages om het fictieve rendement te vinden. Dit vormt de basis voor de heffing over sparen en beleggen.
De waardering sluit aan bij de waarde per 1 januari. Banktegoeden tel je tegen het saldo op die datum, inclusief deposito’s met een vaste looptijd. Beleggingen, zoals aandelen en fondsen, worden meegenomen tegen de koerswaarde per 1 januari of de laatst bekende koers rond die datum. Voor onroerend goed dat in box 3 valt, geldt doorgaans voor woningen de WOZ-waarde; andere onroerende zaken worden gewaardeerd op de waarde in het economisch verkeer. Vorderingen op derden en contant geld horen er ook bij, waarbij voor contanten een drempel geldt. Box 3-schulden zijn slechts aftrekbaar voor zover ze boven een drempelbedrag uitkomen; niet elke lening telt mee.
Wat valt in box 3 sparen en beleggen
- Banktegoeden zoals betaal- en spaarrekeningen, inclusief deposito’s.
- Beleggingen zoals aandelen, obligaties, beleggingsfondsen en ETF’s.
- Onroerend goed dat niet je eigen woning is, zoals een tweede woning of verhuurd vastgoed.
- Contant geld boven een drempel en vorderingen op derden.
- Schulden die niet in box 1 of box 2 vallen, met een drempelregeling.
Niet in box 3 vallen onder meer de eigen woning met de bijbehorende eigenwoningschuld (box 1), ondernemingsvermogen (box 1) en aanmerkelijk belang in vennootschappen (box 2). Vermogen van minderjarige kinderen wordt meestal toegerekend aan de ouder(s) in box 3. Buitenlandse rekeningen, effecten of vastgoed die je privé bezit, horen ook in box 3 thuis; voorkoming van dubbele belasting kan van toepassing zijn afhankelijk van verdragen en regels.
Gegevens van banken en beleggingsinstellingen worden vaak vooraf ingevuld in de aangifte. Over het algemeen sluit die voorinvulling goed aan, maar afwijkingen komen voor, bijvoorbeeld bij buitenlandse rekeningen, privéleningen of nieuwe beleggingen rond de jaarwisseling. Je blijft zelf verantwoordelijk voor de juistheid van de opgegeven waarden en de juiste indeling per categorie. Uitgebreide toelichting staat bij de Belastingdienst: Sparen en beleggen (box 3), en op de Rijksoverheidspagina over de systematiek van box 3: Inkomstenbelasting box 3.
Specifieke vrijstellingen bestaan, zoals voor bepaalde groene beleggingen, en er zijn regels voor de behandeling van erfpacht, rechten op periodieke uitkeringen of restschulden die niet in box 1 vallen. Contracten verschillen per aanbieder. Voor vastgoed kan een andere waarderingsregel gelden als een woning is verhuurd; de fiscale bepalingen schrijven dan een aangepaste waardering voor. Bij gecombineerde producten (bijvoorbeeld een effectenrekening met kredietfaciliteit) bepaalt de feitelijke inrichting of er sprake is van een box 3-schuld of alleen een niet-benutte limiet. De kern blijft: alle relevante bezittingen en schulden in kaart brengen per 1 januari en correct onderbrengen in de juiste box.
Hoe werkt het heffingvrij vermogen box 3
Iedere belastingplichtige heeft een heffingvrij vermogen. Dit is een vast bedrag dat je eerst aftrekt van je box 3-vermogen vóórdat het forfaitair rendement wordt berekend. Het verlaagt direct de rendementsgrondslag. Het heffingvrije bedrag geldt per persoon; bij fiscaal partnerschap zijn er dus twee heffingvrije bedragen beschikbaar. Fiscale partners mogen hun gezamenlijke vermogen en vrijstelling onderling verdelen voor een optimale toerekening, zolang de totale verdeling maar optelt tot 100%. Die toerekening werkt door in de berekening van het forfaitair rendement en de uiteindelijke heffing. Het bedrag en de voorwaarden worden periodiek vastgesteld bij wet en gepubliceerd door de Belastingdienst.
Het heffingvrij vermogen werkt automatisch mee in de aangifte, maar je bent zelf verantwoordelijk voor een juiste verdeling en indeling van vermogen en schulden.
Verschil tussen werkelijk rendement en forfaitair rendement box 3
Zoals eerder genoemd rekent de Belastingdienst met forfaitaire rendementen per vermogenscategorie. Dat is een modelmatige benadering: het kan afwijken van je werkelijke spaarrente of het resultaat op beleggingen. Er zijn aparte categorieën voor spaargeld, overige bezittingen en schulden; ieder met eigen percentage(s). Die percentages en het box 3-tarief worden regelmatig geactualiseerd in regelgeving. In publicaties op Belastingdienst.nl en Rijksoverheid.nl staat welke uitgangspunten gelden voor het jaar van aangifte. Het kan voorkomen dat je in een jaar feitelijk verlies hebt op beleggingen terwijl het forfait uitgaat van een positief rendement, of andersom.
Box 3 vermogen berekenen Nederland
- Bepaal de waarde van alle box 3-bezittingen op 1 januari (peildatum), zoals banktegoeden, beleggingen en overige bezittingen.
- Trek je box 3-schulden af, rekening houdend met de wettelijke drempel voor schulden.
- Pas het heffingvrij vermogen toe en eventuele specifieke vrijstellingen, bijvoorbeeld voor gecertificeerde groene beleggingen.
- Deel je vermogen in per categorie: spaargeld, overige bezittingen en schulden.
- Bereken het forfaitair rendement per categorie volgens de vastgestelde percentages en tel deze bij elkaar op.
- Pas het box 3-tarief toe op de rendementsgrondslag om de verschuldigde belasting te krijgen.
In de praktijk wordt spaargeld meestal anders behandeld dan beleggingen, omdat het onder een andere categorie valt met een eigen forfait. De exacte definities en categorie-indeling kunnen wijzigen; raadpleeg de actuele uitleg op de officiële websites.
Actuele regels en achtergrondinformatie staan bij de Belastingdienst: Sparen en beleggen (box 3), en bij de Rijksoverheid: Box 3: sparen en beleggen. Deze bronnen beschrijven de categorieën, de peildatum, vrijstellingen en de manier waarop forfaitaire rendementen worden vastgesteld. Doorgaans vind je daar ook voorbeelden die inzicht geven in de berekening voor een aangiftejaar.
Waar let op bij fiscale partners box 3
Fiscale partners mogen hun gezamenlijke box 3-vermogen én het heffingvrij vermogen onderling toerekenen. De standaardverdeling in de aangifte is vaak 50/50, maar aanpassen is toegestaan zolang de som 100% blijft. Toerekenen mag per bestanddeel; spaargeld, beleggingen en schulden kunnen verschillend worden verdeeld. Dit werkt door in de rendementsgrondslag per persoon en daarmee in de uiteindelijke box 3-heffing. Zoals eerder genoemd heeft iedere partner een eigen vrijstelling; het benutten daarvan kan verschillen wanneer schulden, buitenlandse bezittingen of specifieke vrijstellingen meespelen. Een wijziging van de verdeling kan jaarlijks worden gedaan. Over het algemeen geldt: de totale heffing kan veranderen als drempels en vrijstellingen niet gelijk verdeeld worden.
Groene beleggingen en specifieke vrijstellingen
Groene beleggingen die zijn aangewezen als groenfonds komen in aanmerking voor een vrijstelling in box 3 en soms een aanvullende heffingskorting. Voorwaarde is dat het fonds is aangewezen door de overheid; de toewijzing en criteria zijn publiek. Gebruik de waarde per peildatum 1 januari en bewaar de jaaropgave van het fonds als bewijs. De vrijstelling geldt per persoon; een slimme toerekening tussen partners kan ertoe leiden dat de vrijgestelde ruimte optimaal wordt benut, maar dat hangt van de exacte vermogensmix af. Actuele regels en de lijst met aangewezen fondsen staan bij de Belastingdienst: https://www.belastingdienst.nl en de themapagina’s over box 3 en groene beleggingen.
Minderjarige kinderen en vermogen
Vermogen van minderjarige kinderen wordt doorgaans toegerekend aan de ouder(s) of verzorger(s) met het gezag. Rekeningen op naam van het kind, spaar- en beleggingsdepots en vorderingen tellen dan mee in box 3 bij de ouder(s). Bij gezamenlijk gezag wordt het kindervermogen in gelijke delen aan beide ouders toegerekend, tenzij een andere verdeling in de aangifte wordt vastgelegd volgens de geldende regels. Wordt het kind 18, dan valt het vermogen vanaf dat moment bij het kind zelf. Het kan voorkomen dat bijzondere afspraken via schenkingsvoorwaarden of bewind invloed hebben op wie het vermogensbestanddeel moet opnemen; de juridische zeggenschap en feitelijke beschikkingsmacht zijn dan bepalend. Controleer ook de eventuele schulden van het kind; die volgen in beginsel dezelfde toerekening.
Buitenlandse rekeningen en voorkoming dubbele belasting
Buitenlandse bank- en beleggingsrekeningen horen bij het wereldwijde vermogen van een in Nederland wonende belastingplichtige en vallen dus in box 3. Financiële instellingen wisselen gegevens uit via de Common Reporting Standard (CRS); onvolledige opgaven kunnen leiden tot vragen of correcties. Bewaar bankafschriften, depotoverzichten en eventuele fiscale jaaropgaven van de buitenlandse instelling. Voor bepaalde buitenlandse vermogensbestanddelen, zoals onroerend goed, bestaat in veel gevallen een regeling voor voorkoming van dubbele belasting volgens belastingverdragen; voor rekeningen is er meestal geen buitenlandse vermogensheffing en dus geen voorkoming nodig. Betaalde buitenlandse bronheffingen op opbrengsten (zoals dividend) vallen onder aparte verrekeningsregels en staan los van de box 3-grondslag. De officiële uitleg en verwijzingen naar verdragsregels vindt u op: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/inkomstenbelasting en de box 3-informatie bij de Belastingdienst.
Box 3 aangifte tips voor beginners
De aangifte box 3 draait om juiste waardes op de peildatum en kloppende brongegevens. De vooraf ingevulde cijfers helpen, maar zijn niet definitief. Banken, brokers en platforms leveren jaaropgaven; die vormen het primaire bewijs voor sparen en beleggen.
- Controleer de vooringevulde bank- en beleggingsgegevens met je jaaropgaven.
- Gebruik de waarde per 1 januari voor bezittingen en schulden.
- Check of vrijstellingen correct zijn toegepast, zoals heffingvrij vermogen en eventuele groene vrijstelling.
- Bewaar overzichten, jaaropgaven en waardespecificaties ordelijk voor controle achteraf.
De peildatum 1 januari is leidend. Spaarsaldi volgen het saldobiljet per 1 januari, beursgenoteerde beleggingen de koerswaarde op die datum, beleggingsfondsen de officiële intrinsieke waarde, en overige bezittingen de waarde in het economische verkeer. Voor schulden geldt dezelfde peildatum; een drempel wordt eerst in mindering gebracht voordat het restant meetelt in box 3. In de praktijk betekent dit dat mutaties ná 1 januari buiten de waardering vallen, ook als er later koersschommelingen of stortingen zijn.
Een paar documenten zijn kernstukken: jaaropgave(n) bank en broker, een waardespecificatie per beleggingscategorie, schuld- en onderpandbewijzen, en eventuele verklaringen voor groen beleggen. Het format kan per aanbieder verschillen. De voorwaarden staan in het contract.
Veelgemaakte fouten box 3 voorkomen
Fouten ontstaan vaak door onvolledige bronnen of een verkeerde interpretatie van de peildatum. Dit zijn klassieke valkuilen:
- Vergeten buitenlandse rekeningen op te geven.
- De peildatum en actuele waardes niet goed toepassen.
- Schulden opnemen die niet kwalificeren of de drempel niet goed verwerken.
- Vergeten vermogen van minderjarige kinderen toe te rekenen.
Niet elke verplichting is een kwalificerende schuld. Openstaande rekeningen, toekomstige verplichtingen of borgsommen vallen er vaak buiten. Het kan voorkomen dat een lening wel bestaat maar door zekerheden of contractvoorwaarden niet meetelt; check de definities van box 3-schulden op de officiële uitleg. Zie voor de systematiek en definities de Belastingdienst-pagina over box 3: sparen en beleggen.
Spaarrekeningen en beleggingen vergelijken Nederland
Vergelijken gaat niet alleen over risico en kosten, maar ook over de fiscale indeling in box 3. De Belastingdienst werkt met categorieën met een fictief rendement, zoals spaargeld, overige bezittingen en schulden. De categorie bepaalt de berekening van het rendementspercentage en daarmee de uiteindelijke heffing over het rendementsgrondslagdeel. Productkenmerken (opneembaar vs. deposito, tracker vs. obligatiefonds, individueel aandeel) veranderen niets aan de peildatum, wel aan de categorie en waardegrondslag.
Contracten verschillen per aanbieder. Een deposito kan beperkingen op tussentijds opnemen hebben; een broker kan verschillende rapportagemethodes hanteren. Dit raakt de administratieve onderbouwing en de beschikbaarheid van jaaropgaven, niet de fiscale peildatum. Wie groene beleggingen overweegt, heeft te maken met een vrijstellingsregime dat alleen geldt als het fonds op de actuele lijst staat; de lijst en voorwaarden staan bij de Belastingdienst en de Rijksoverheid. Zie de toelichting over groen beleggen en vrijstelling.
Een consistente dossiervorming maakt het verschil: per categorie een overzicht per 1 januari, aangevuld met bronstukken. Meestal sluit de vooraf ingevulde aangifte redelijk aan, maar afwijkingen komen voor. Werk de verschillen uit, motiveer de correctie met stukken en bewaar alles bij de aangifte. Dat maakt de vervolgstappen duidelijker.
Rechten bij bezwaar tegen box 3 aanslag
Wie het niet eens is met de box 3-aanslag, valt terug op duidelijke regels uit de AWR en de Awb. De bezwaartermijn loopt vanaf de dagtekening van de aanslag. Een bezwaarschrift bevat in elk geval naam, adres, BSN, aanslagnummer, datum, handtekening en de gronden. Het indienen kan digitaal of per post. Je krijgt een ontvangstbevestiging en later een gemotiveerde beslissing. In bezwaar heb je hoorrecht, tenzij het bezwaar kennelijk ongegrond of volledig toegewezen wordt. De Belastingdienst beslist binnen de wettelijke termijn, met een mogelijke verlenging.
- Bezwaar indienen kan doorgaans binnen zes weken na dagtekening van de aanslag. Volg de procedure op Belastingdienst.nl en motiveer je bezwaar met stukken.
- In bepaalde jaren kan een massaal bezwaarregeling gelden voor box 3. Controleer of jouw aanslag hieronder valt via de informatiepagina over box 3 en massaal bezwaar: Belastingdienst – massaal bezwaar box 3.
- Is de bezwaartermijn voorbij, onderzoek dan of een verzoek om ambtshalve vermindering mogelijk is. Voor inkomstenbelasting kan dat tot vijf jaren na afloop van het kalenderjaar waarop de aanslag ziet: ambtshalve vermindering.
- Bij betalingsproblemen kun je een betalingsregeling of uitstel van betaling aanvragen. Rentecondities (invorderingsrente) en voorwaarden staan op de website van de Belastingdienst.
Een bezwaar schorst de betalingsverplichting niet. Wie nog geen definitieve aanslag heeft, kan correcties vaak verwerken via de lopende aangifte of een aangepaste voorlopige aanslag. Wordt jouw aanslag aangemerkt als onderdeel van een massaal bezwaar, dan volgt de uitkomst uit de proefprocedures en hoef je geen uitgebreid eigen betoog te schrijven; je wordt geïnformeerd zodra de collectieve beslissing doorwerkt in jouw aanslag. Het kan voorkomen dat je een machtiging moet meesturen als iemand anders namens jou optreedt.
De inhoudelijke onderbouwing telt. Denk aan jaaroverzichten van banken en brokers, onderbouwingen bij waarderingen (bijvoorbeeld WOZ voor tweede woning), bewijs van schulden en contracten. Bij buitenlandse bestanddelen kan aanvullende documentatie worden gevraagd. Onvoldoende gegevens vertraagt of verzwakt het dossier. Formele eisen zijn strikt: ontbrekende gegevens kunnen tot niet‑ontvankelijkheid leiden, al kan herstel worden toegestaan binnen een gestelde termijn.
Let op betaaltermijnen en de combinatie met uitstel of regeling. Uitstel moet je expliciet aanvragen; zonder uitstel kan invordering starten, met kosten en rente. Een voorlopige toewijzing of afwijzing tijdens bezwaar betekent niet dat de zaak is afgerond; de beslissing op bezwaar is het formele besluit waartegen eventueel beroep bij de rechtbank openstaat.
Controle en bewaarplicht
Bewaar bankafschriften, jaaroverzichten, waardebewijzen en berekeningen die jouw box 3‑aangifte staven. De Belastingdienst kan navorderen tot vijf jaren na het belastingjaar en bij buitenlandse vermogens tot twaalf jaren; houd stukken beschikbaar zolang die termijnen lopen. Bij controle geldt een informatie‑ en medewerkingsplicht: toon documenten en licht waarderingen toe wanneer daarom wordt verzocht. Ontdek je een fout, corrigeer die via Mijn Belastingdienst of meld deze direct. Over het algemeen voorkomt een zorgvuldige administratie onnodige discussies.
Box 3 draait om het correct vaststellen van je vermogen op 1 januari, het toepassen van heffingvrij vermogen en vrijstellingen en het berekenen van het forfaitair rendement per categorie. Controle van de vooringevulde gegevens blijft cruciaal. Wees alert op bijzondere situaties zoals fiscale partners, buitenlandse rekeningen en groene beleggingen. Bij onenigheid over de aanslag kun je tijdig bezwaar maken.
